Βάσεις του εκκλησιαστικού δόγματος περί οικογενείας και ανατροφής παίδων: παράδοση και σύγχρονη εποχή

Την 27^η Ιουλίου 2023 ο Πατριαρχικός Έξαρχος της Αφρικής Μητροπολίτης Κλιν κ.κ. Λεωνίδας έκανε την εισήγηση με θέμα «Βάσεις του εκκλησιαστικού δόγματος περί οικογενείας και ανατροφής παίδων: παράδοση και σύγχρονη εποχή» στη συνεδρία «Συνεργασία στον τομέα προστασίας των δικαιωμάτων των παίδων: κατευθύνσεις ανάπτυξης και μορφές συνεργασίας», που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της Β’ Συνόδου Κορυφής Ρωσία – Αφρική.

Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές!

Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός λέει: «Ἄφετε τὰ παιδία καὶ μὴ κωλύετε αὐτὰ ἐλθεῖν πρός με· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Ματθ. 19:14). Επίσης προφητεύει δύσκολη μοίρα σε όσους σπέρνουν δελεασμούς και φέρουν φθορά σε αδύναμες παιδικές ψυχές: «Ὃς δ’ ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, συμφέρει αὐτῷ ἵνα κρεμασθῇ μύλος ὀνικὸς εἰς τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ καταποντισθῇ ἐν τῷ πελάγει τῆς θαλάσσης» (Ματθ. 18:6).

Ο χριστιανισμός ενσάρκωσε τις ιδέες των ειδωλολατρών και της Παλαιάς Διαθήκης περί γάμου στην ύψιστη εικόνα της ένωσης του Χριστού και της Εκκλησίας. Για τους χριστιανούς ο γάμος δεν έγινε μια απλή νομική πράξη, ένα μέσο να συνεχίσουμε το γένος μας και να ικανοποιήσουμε τις προσωρινές σαρκικές επιθυμίες, αλλά, με τα λόγια του Αγίου Ιωάννου του Χρυσόστομου, έγινε «μυστήριο της αγάπης», μια αιώνια ένωση των συζύγων εν Χριστώ.

Η εκκλησία επιμένει στην εφ’ όρου ζωής πίστη των συζύγων και στον αδιάσπαστο χριστιανικό γάμο.

Ο Κλήμης ο Αλεξάνδρευς αποκαλεί την οικογένεια και την Εκκλησία οίκο του Κυρίου και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αποκαλεί την οικογένεια «μικρή εκκλησία» και γράφει: «Ο γάμος είναι μια μυστήρια απεικόνιση της Εκκλησίας». Την Εκκλησία του οίκου την σχηματίζουν ο άνδρας και η γυναίκα που αλληλοαγαπιούνται και τάσσονται προς τον Χριστό. Καρπός της αγάπης τους και της ένωσής τους είναι τα παιδιά, η γέννηση και η ανατροφή των οποίων, όπως διδάσκει η Ορθοδοξία, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους του γάμου.

«Iδοὺ ἡ κληρονομία Κυρίου υἱοί, ὁ μισθὸς τοῦ καρποῦ τῆς γαστρός», λέει ο Ψαλμός (Ψαλμ. 126:3). «Tα παιδιά δεν αποκτώνται τυχαία, ευθυνόμαστε για την σωτηρία τους… Η αδιαφορία προς τα παιδιά μας είναι η μεγαλύτερη αμαρτία, οδηγεί στην ακραία ατιμία… Δεν έχουμε συγχώρεση, αν τα παιδιά μας είναι διεστραμμένα», διδάσκει ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος. Ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος διδάσκει: «Μακάριος είναι εκείνος που ανατρέφει τα παιδιά του θεάρεστα». «Τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται, καὶ ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς τῆς ἀγαθῆς, ἧς Κύριος ὁ Θεός σου δίδωσί σοι», λέει η Πέμπτη διδαχή του Μωσαϊκού Νόμου (Εξοδ. 20:12).

Η οικογένεια ως Εκκλησία του οίκου είναι ένας ενιαίος οργανισμός, τα μέλη του οποίου ζουν και χτίζουν τις σχέσεις τους βάσει του νόμου της αγάπης. Η εμπειρία της οικογενειακής επικοινωνίας μαθαίνει τον άνθρωπο να καταπολεμά τον αμαρτωλό εγωϊσμό και δημιουργεί τις βάσεις για μια υγιή πολιτικότητα. Στην οικογένεια μάλιστα ως σχολείο της ευλάβειας διαμορφώνεται και εδραιώνεται η σωστή αντιμετώπιση των διπλανών μας και, συνεπώς, του λαού μας, της κοινωνίας μας εν γένει. Η ζωντανή διαδοχή των γενεών αρχίζει στην οικογένεια και αποκτά την συνέχειά της στην αγάπη προς τους προγόνους και την Πατρίδα, στο συναίσθημα της συμμετοχής στην ιστορία. Γι’αυτό είναι άκρως επικίνδυνη η καταστροφή των παραδοσιακών σχέσεων των γονέων με τα παιδιά, στην οποία δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό συνεισφέρει ο τρόπος ζωής της σύγχρονης κοινωνίας.

Το διαβόητο κακό της σύγχρονης κοινωνίας έγιναν τα ορφανά, ενώ οι γονείς τους ζουν. Χιλιάδες παιδιά είναι παρατημένα και γεμίζουν τα ορφανοτροφεία, ενίοτε βρίσκονται στο δρόμο, και όλα αυτά μαρτυρούν την βαθειά αρρώστια της κοινωνίας. Παρέχοντας σε τέτοια παιδιά την πνευματική και υλική βοήθεια, φροντίζοντας για τη συμμετοχή τους στην πνευματική και κοινωνική ζωή η Εκκλησία ταυτόχρονα αποσκοπεί άμεσα να ενισχύσει άμεσα την οικογένεια και να κατανοήσουν οι γονείς το καθήκον τους, κάτι που θα εξαλείψει την τραγωδία ενός παρατημένου παιδιού.

Η προπαγάνδα της διαστρέβλωσης προκαλεί ιδιαίτερη ζημία σε ευάλωτες ψυχές των παιδιών και των νέων. Σε βιβλία, ταινίες και άλλα βίντεο, στα μέσα ενημέρωσης και σε ορισμένα εκπαιδευτικά προγράμματα οι έφηβοι διδάσκονται συχνά μια έννοια της σεξουαλικότητας που είναι εξαιρετικά υποτιμητική για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, καθώς δεν εμπεριέχει τις έννοιες της αγνότητας, της συζυγικής πίστης και της ανιδιοτελούς αγάπης. Η Εκκλησία καλεί τους πιστούς σε συνεργασία με όλες τις υγιείς από την ηθική άποψη δυνάμεις να καταπολεμήσουν την διάδοση αυτού του διαβολικού πειρασμού που συμβάλλοντας στην καταστροφή της οικογένειας υπονομεύει τα θεμέλια της κοινωνίας.

Κατανοώντας ότι το σχολείο ομού με την οικογένεια πρέπει να παρέχει στα παιδιά και τους εφήβους γνώσεις σχετικά με τις σχέσεις των φύλων και τη σωματική φύση ενός ατόμου, η Εκκλησία δεν μπορεί να υποστηρίξει εκείνα τα προγράμματα της «σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης» που παραδέχονται τις προγαμιαίες σχέσεις ως κανόνα και ακόμη περισσότερο διάφορες διαστροφές. Η επιβολή τέτοιων προγραμμάτων στους μαθητές είναι εντελώς απαράδεκτη. Το σχολείο είναι σχεδιασμένο για να αντιμετωπίζει το κακό που καταστρέφει την ακεραιότητα του ατόμου, να εκπαιδεύει την αγνότητα, να προετοιμάζει τη νεολαία για τη δημιουργία μιας ισχυρής οικογένειας βασισμένης στην πίστη και την αγνότητα.

Από την αρχαιότητα η Εκκλησία θεωρούσε βαρύ αμάρτημα τη σκόπιμη διακοπή της εγκυμοσύνης (την άμβλωση). Οι κανονικοί κανόνες εξισώνουν την άμβλωση με τον φόνο. Μια τέτοια εκτίμηση βασίζεται στην πεποίθηση ότι η γέννηση ενός ανθρώπου είναι δώρο Θεού, επομένως, από τη στιγμή της σύλληψης, οποιαδήποτε καταπάτηση της ζωής ενός μελλοντικού ανθρώπου είναι εγκληματική.

Η Εκκλησία θεωρεί την ευρεία χρήση και τη δικαιολόγηση των αμβλώσεων στη σύγχρονη κοινωνία ως απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας και σαφές σημάδι ηθικής υποβάθμισης. Η πίστη στη βιβλική και πατερική διδασκαλία για την αγιότητα και την ανεκτίμητη αξία της ανθρώπινης ζωής από τις απαρχές της είναι ασυμβίβαστη με την παραδοχή της «ελευθερίας της επιλογής» μιας γυναίκας που αποφασίζει για το μέλλον του εμβρύου. Η Εκκλησία επίσης θεωρεί  καθήκον της να ενεργεί για την υπεράσπιση των πιο ευάλωτων και εξαρτημένων ανθρώπων, δηλαδή των αγέννητων παιδιών. Χωρίς να απορρίπτει τις γυναίκες που έχουν κάνει έκτρωση, η Εκκλησία τις καλεί σε μετάνοια. Η καταπολέμηση των αμβλώσεων, στις οποίες μερικές φορές καταφεύγουν οι γυναίκες λόγω  άκρως δύσκολων συνθηκών της ζωής και της αδυναμίας, απαιτεί από την Εκκλησία και την κοινωνία να εφαρμόσουν αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία της μητρότητας και να δημιουργούν προϋποθέσεις για την υιοθεσία παιδιών, των οποίων η μητέρα για κάποιο λόγο δεν μπορεί να τα μεγαλώσει η ίδια.

Τις τελευταίες δεκαετίες, χώρες που ενίοτε τοποθετούνταν ως χριστιανικές, προσπαθούν να επιβάλουν σε ολόκληρο τον κόσμο ένα σύστημα αξιών που όχι μόνο αντίκειται στη διδασκαλία του Ευαγγελίου, αλλά και έρχεται σε αντίθεση με τις παγκόσμιες ανθρώπινες ηθικές αξίες και την κοινή λογική. Ωστόσο, κάθε πιστός αντιλαμβάνεται ότι τα ηθικά ιδεώδη που επιτάσσει ο Θεός αποτελούν το ακλόνητο θεμέλιο της ζωής και την επιτυχή ανάπτυξη κάθε ατόμου και της κοινωνίας συνολικά και δεν υπόκεινται σε αναθεώρηση υπέρ ορισμένων πολιτικών δυνάμεων και διαθέσεων. Η διατήρηση και η έγκριση των κανόνων της παραδοσιακής ηθικής είναι το κλειδί για τη βιωσιμότητα και το μέλλον όλου του ανθρώπινου πολιτισμού.

Χρησιμοποιώντας τους μηχανισμούς διαθρησκευτικής συνεργασίας και της συνεργασίας της Εκκλησίας και του κράτους και της Εκκλησίας και της κοινωνίας και αναγνωρίζοντας την εξαιρετική σημασία της κοινής μαρτυρίας προς αυτή την κατεύθυνση, καλούμαστε να υπερασπιστούμε από κοινού τις παραδοσιακές ηθικές αξίες με όλα τα διαθέσιμα μέσα και με όλους τους ηθικά δικαιολογημένους τρόπους.

Εν κατακλείδι, θα ήθελα να τονίσω ότι το Πατριαρχικό Εξαρχάτο της Αφρικής από τη σύστασή του τον Δεκέμβριο του 2021 φροντίζει τα ορφανοτροφεία στην Κένυα, ήτοι τα ορφανοτροφεία του Αγίου Αποστόλου Πέτρου στο Ρίγκεν και του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου στο Νιάμπιμπεγκ.

Τα ορφανοτροφεία αυτά τα διαποιμαίνουν οι ιερείς μας π. Θεόδωρος Ούρου και ο π. Γεωρμογκέν Οτάρ. Δυστυχώς όταν ήρθαμε στην Αφρική, αντιμετωπίσαμε μια σοβαρή υποβάθμιση στις κοινοτικές και οικονομικές υποδομές, τις βασικές συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Για παράδειγμα, στα εν λόγω ορφανοτροφεία δεν υπήρχε καν υδραγωγείο και ρεύμα. Φυσικά το διορθώσαμε και μέχρι σήμερα καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια παρέχοντας βοήθεια, χτίζοντας, εξοπλίζοντας, βελτιώνοντας, αποκτώντας πτηνά και ζώα για την οικονομία των ορφανοτροφείων. Έχουμε όμως πολλή δουλειά ακόμα.

Εκφράζω την πεποίθηση ότι οι βασικές ιδέες και απόψεις που παρατέθηκαν στο παρόν Φόρουμ, θα ακουστούν από την κοινωνία και θα βρουν την ανταπόκριση στην κρατική πολιτική, την διαφωτιστική και κοινωνική δράση και στην περαιτέρω συνεργασία της Εκκλησίας και του κράτους.

Σας εύχομαι την παντοδύναμη βοήθεια του Θεού, την καρποφόρα δράση και κάθε επιτυχία στο ευγενή και περιζήτητο έργο της προστασίας των δικαιωμάτων των παίδων!

Πατριαρχικός Έξαρχος Αφρικής