Το ζήτημα της αποδοχής των κληρικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας υπό το ομοφόριο του Πατριαρχείου Μόσχας εξετάστηκε στην συνεδρίαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Μόσχας την 23-24 Σεπτεμβρίου 2021 (τόμος πρακτικών υπ’αριθμ. 61). Η συζήτηση του εν λόγω θέματος έγινε ως απάντηση στις ενέργειες του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεοδώρου.
***
Κατά τη διάρκεια της διακονίας του ως Προκαθήμενου ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος ουκ ολίγες φορές δημοσίως στήριζε την κανονική Ορθοδοξία στην Ουκρανία και την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Έτσι, τον Σεπτέμβριο του 2018 κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Οδησσό που έγινε δύο εβδομάδες μετά τον διορισμό των «εξάρχων» στο Κίεβο από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρο συλλειτούργησαν ο Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας κ. Ονούφριος και οι Αρχιερείς της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Στα κηρύγματά του ο Πατριάρχης Θεόδωρος καλούσε τους πιστούς να διατηρούν την αφοσίωσή τους στην κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας και στον Προκαθήμενό της: «Μείνατε πιστοί στην Ορθόδοξη πίστη: Μείνατε στην κανονική Εκκλησία: …. Στην ιστορία της Εκκλησίας μας υπήρξαν δύσκολοι καιροί, στην Ουκρανία όμως, σε αυτή την ευλογημένη χώρα, υπάρχει η κανονική Εκκλησία, υπάρχει ο Μακαριώτατος Αδελφός ημών κ.κ. Ονούφριος, ευλογημένος άνθρωπος του Θεού και πραγματικός μοναχός»,
Κήρυγμα του Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ.κ. Θεοδώρου την 27.09.2018 στην δέηση για την ενότητα της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία
«Θα προσπαθήσω με όλες τις δυνάμεις μου να ενημερώσω τους πάντες για την κατάσταση στην Ουκρανία…. Η Ουκρανική Εκκλησία πρέπει να μείνει στα κανονικά της όρια. Δεν υφίσταται ανάγκη να της δώσουμε κάτι περισσότερο, γιατί ήδη το έχει ως Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού. Θα πράξουμε μεγάλη αμαρτία, για την οποία θα φέρουμε ευθύνη την Ημέρα της Κρίσης, αν χυθεί έστω μια σταγόνα αίματος».
Την 8η Νοεμβρίου 2019 όμως ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας στην Θεία Λειτουργία στο Κάιρο μνημόνευσε τον επικεφαλής μιας ουκρανικής σχισματικής ομάδας ανάμεσα στους Προκαθήμενους των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών και ανακοίνωσε ότι αναγνωρίζει την λεγόμενη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, την σχισματική ομάδα που έλαβε τον «τόμο περί αυτοκεφαλίας» από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου.
Την 08.11.2019 στο Κάιρο ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρος στην Μεγάλη Είσοδο της Θείας Λειτουργίας μνημόνευσε τον επικεφαλής της ουκρανικής σχισματικής ομάδας
Την 08.11.2019 στο Κάιρο ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρος αποδέχτηκε την λεγόμενη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας
Την 30η Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς ο Πατριάρχης Θεόδωρος κατά την επίσκεψή του στο Φανάρι συλλειτούργησε με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ενώ στη Θεία Λειτουργία ανάμεσα στους συλλειτουργούντες Αρχιερείς ήταν και ο «Αρχιερέας» της σχισματικής ομάδας της Ουκρανίας.
Την 26η Δεκεμβρίου 2019 η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας ανακοίνωσε ότι αδυναμεί πλέον να μνημονεύει τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρο στα δίπτυχα και να συνεχίσει την ευχαριστιακή κοινωνία με τον ίδιο και με εκείνους τους Αρχιερείς της Εκκλησίας Αλεξανδρείας, οι οποίοι στήριξαν ή θα στηρίξουν την νομιμοποίηση του ουκρανικού σχίσματος.
Ταυτόχρονα η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία άρχισε να λαμβάνει πολυάριθμα αιτήματα περί ένταξης στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας, τα οποία έστελναν οι κληρικοί της Εκκλησίας Αλεξάνδρειας που διαφωνούσαν με την απόφαση του Πατριάρχη κ.κ. Θεοδώρου να αναγνωρίσει τους σχισματικούς της Ουκρανίας και, συνεπώς, δεν επιθυμούσαν να παραμείνουν υπό το ομοφόριό του. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία απείχε να δώσει την θετική απάντηση με ελπίδα ότι ο Πατριάρχης κ.κ. Θεόδωρος θα αλλάξει την απόφασή του και οι Αρχιερείς της Εκκλησίας Αλεξανδρείας δε θα στηρίξουν την νομιμοποίηση του ουκρανικού σχίσματος.
Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατόν. Την 28η Ιουλίου 2021 ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας Αλεξανδρείας έστειλε στην εκδήλωση που διοργανώθηκε στο Κίεβο, τον επίσημο εκπρόσωπό του, Επίσκοπο Βαβυλώνας κ. Θεόδωρο, ο οποίος ανέγνωσε τον χαιρετισμό εξ ονόματος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας. Ενώ την 13η Αυγούστου 2021 ο Πατριάρχης κ.κ. Θεόδωρος επισκέφτηκε το νησί της Ίμβρου (Τουρκία), όπου στην Θεία Λειτουργία, στην οποία πρωτοστάθη ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίος, συλλειτούργησε με τον επικεφαλής της λεγόμενης Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας και στην μετέπειτα προσωπική συνάντηση τον διαβεβαίωσε ότι θα τον στηρίξει ακράδαντα.
Την 13.08.2021 στο νησί της Ίμβρου στην Τουρκία ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ Θεόδωρος στην Θεία Λειτουργία συλλειτούργησε με τον επικεφαλής της σχισματικής ομάδας
Φωτογραφία:Православие.ru
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στη συνεδρίαση την 23-24 Σεπτεμβρίου 2021 (τόμος πρακτικών υπ’αριθμ. 61) εξέφρασε την βαθιά της λύπη ότι «ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρος συλλειτούργησε με τον επικεφαλής της σχισματικής ομάδας που δραστηριοποιείται στην Ουκρανία και όλα αυτά ακόμη περισσότερο βαθαίνουν το σχίσμα μεταξύ των Εκκλησιών μας».
Λαμβάνοντας υπόψη τα ως άνω παρατιθέμενα και έχοντας τα πολυάριθμα αιτήματα των κληρικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας Αλεξανδρείας προς τον Αγιώτατο Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας κ.κ. Κύριλλο με παράκληση να τους δεχτεί υπό το ομοφόριο του Πατριαρχείου Μόσχας, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος ανέθεσε στον Αρχιεπίσκοπο Βλαντικαυκάσου και Αλανίας κ. Λεωνίδα αφού μελετήσει σχολαστικά τα αιτήματα που παρελήφθησαν, θα εισηγηθεί στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο. Πέραν τούτου η Διαρκής Ιερά Σύνοδος διέταξε στον Αρχιεπίσκοπο Λεωνίδα να γίνει βικάριος του Αγιωτάτου Πατριάρχη Μόσχας και πάσης Ρωσίας με τίτλο «Κλιν» και τον απήλλαξε από την διαχείριση της Επισκοπής Βλαντικαυκάσου, ενώ διατήρησε τις αρμοδιότητές του ως αντιπρόεδρο του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Υποθέσεων και διαχειριστή του Πατριαρχικού Εκκλησιαστικού Εξαρχάτου στην Δημοκρατία της Αρμενίας.
***
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος εξέτασε τις προτάσεις του Αρχιεπισκόπου Ερεβάν και Αρμενίας Λεωνίδα στη συνεδρίαση την 29η Δεκεμβρίου 2021 (τόμος πρακτικών υπ’αριθμ. 100).
Ο Αρχιεπίσκοπος Λεωνίδας εξέτασε τα πολυάριθμα αιτήματα των κληρικών του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, έγινε μια κατ’ιδίαν συνάντηση με τους αρχηγούς των κοινοτήτων, ιερείς από μια σειρά των χωρών της Αφρικής που επιθυμούσαν να περάσουν υπό το ομοφόριο του Πατριαρχείου Μόσχας. Για την επιθυμία να περάσουν στον κόλπο της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας δήλωσαν τουλάχιστον εκατό ενορίες του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας με επικεφαλής τους ηγουμένους τους.
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος αφού διαπίστωσε «ότι αδυναμεί περαιτέρω να αρνείται την αποδοχή των κληρικών της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας που υπέβαλαν σχετικά αιτήματα, υπό το ομοφόριο του Πατριαρχείου Μόσχας», αποφάσισε «να δεχθεί στην δικαιοδοσία της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας 102 κληρικούς του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας από οκτώ χώρες της Αφρικής βάσει των αιτημάτων που υπέβαλαν».
Η Σύνοδος ίδρυσε το Πατριαρχικό Εξαρχάτο της Αφρικής στο σώμα των Εκκλησιαστικών Επαρχιών της Βόρειας και της Νότιας Αφρικής.
Ο επικεφαλής του Πατριαρχικού Εξαρχάτου της Αφρικής θα φέρει τον τίτλο «Κλιν». Μητροπολίτης Κλιν, Πατριαρχικός Έξαρχος της Αφρικής διορίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Ερεβάν Λεωνίδας, ενώ του ανέθεσαν την διαχείριση της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Βόρειας Αφρικής και την προσωρινή διαχείριση της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Νότιας Αφρικής και τον απήλλαξαν από τα καθήκοντα του αναπληρωτή προέδρου του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος διατήρησε προσωρινά τον Αρχιεπίσκοπο Λεωνίδα στη θέση του διαχειριστή της Εκκλησιαστικής Επαρχίας Ερεβάν και Αρμενίας.
Στην σφαίρα της ποιμαντικής ευθύνης της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Βόρειας Αφρικής συμπεριλήφθηκαν οι ακόλουθες χώρες: Αραβική Δημοκρατία της Αιγύπτου, Δημοκρατία του Σουδάν, Δημοκρατία του Νοτίου Σουδάν, Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Αιθιοπίας, Κράτος της Ερυθραίας, Δημοκρατία του Τζιμπουτί, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Σομαλία, Δημοκρατία των Σεϋχελλών, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Δημοκρατία του Καμερούν, Δημοκρατία του Τσαντ, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Νιγηρίας, Δημοκρατία του Νίγηρα, Κράτος της Λιβύης, Δημοκρατία της Τυνησίας, Λαϊκή Δημοκρατία της Αλγερίας, Βασίλειο του Μαρόκου, Δημοκρατία του Πράσινου Ακρωτηρίου, Ισλαμική Δημοκρατία Δημοκρατία της Μαυριτανίας, Δημοκρατία της Σενεγάλης, Δημοκρατία της Γκάμπια, Δημοκρατία του Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Δημοκρατία της Γουινέας-Μπισάου, Δημοκρατία της Γουινέας, Δημοκρατία της Σιέρα Λεόνε, Δημοκρατία της Λιβερίας, Δημοκρατία της Ακτής Ελεφαντοστού, Δημοκρατία της Γκάνας, Δημοκρατία του Τόγκο, Δημοκρατία του Μπενίν.
Επίσης στο σώμα της Εκκλησιαστικής Επαρχίας συμπεριλήφθηκαν οι σταυροπηγιακές ενορίες του Πατριαρχείου Μόσχας στην Αραβική Δημοκρατία της Αιγύπτου, την Τυνησιακή Δημοκρατία και το Βασίλειο του Μαρόκου. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος διέταξε να έχει ο Αρχιερέας της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Βόρειας Αφρικής τον τίτλο «Καΐρου και Βόρειας Αφρικής».
Στην σφαίρα της ποιμαντικής ευθύνης της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Νότιας Αφρικής συμπεριλήφθηκαν οι ακόλουθες χώρες: Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής, Βασίλειο του Λεσόθο, Βασίλειο της Εσβατίνι, Δημοκρατία της Ναμίμπια, Δημοκρατία της Μποτσουάνα, Δημοκρατία της Ζιμπάμπουε, Δημοκρατία της Μοζαμβίκης, Δημοκρατία της Αγκόλα, Δημοκρατία της Ζάμπια, Δημοκρατία του Μαλάουι, Δημοκρατία της Μαδαγασκάρης, Δημοκρατία του Μαυρίκιου, Ένωση Κομόρες, Ενωμένη Δημοκρατία της Τανζανίας, Δημοκρατία της Κένυας, Δημοκρατία της Ουγκάντα, Δημοκρατία της Ρουάντα, Δημοκρατία του Μπουρούντι, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Δημοκρατία του Κονγκό, Δημοκρατία της Γκαμπόν, Δημοκρατία της Ισημερινής Γουινέας, Λαϊκή Δημοκρατία του Σάο Τομέ και Πρίνσιπε.
Επίσης στο σώμα της Εκκλησιαστικής Επαρχίας συμπεριλήφθηκε η σταυροπηγιακή ενορία του Πατριαρχείου Μόσχας στην Νοτιοαφρικάνικη Δημοκρατία. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος διέταξε να έχει ο Αρχιερέας της Εκκλησιαστικής Επαρχίας της Νότιας Αφρικής τον τίτλο «Γιοχάνεσμπουργκ και Νότια Αφρική».
***
Την 12η Ιανουαρίου 2022 η Σύνοδος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας εξέδωσε ανακοινωθέν, αφιερωμένο στην ίδρυση του Εξαρχάτου της Αφρικής από την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Οι ενέργειες της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας χαρακτηρίστηκαν ως «εισπήδηση» στο κανονικό έδαφος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας, ενώ ερμηνεύονται διαστρεβλωτικώς οι συνθήκες της συστάσεως του Εξαρχάτου Αφρικής και μεταξύ άλλων ως αιτία αναφέρθηκε «η αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ουκρανίας» από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο.
Για αυτό το λόγο η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας την 28η Ιανουαρίου 2022 ανακοίνωσε την ειδική δήλωση.
Σχετικά με τη δήλωση ότι η Ρωσική Εκκλησία δήθεν τάχτηκε κατά την αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας η Σύνοδος τόνισε: «ο εν λόγω ισχυρισμός βασίζεται στην εκ των προτέρων λανθασμένη άποψη, επειδή η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρχε και υπάρχει σήμερα ως αυτόνομο στη διαχείρισή του μέρος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας».
«Η Ουκρανική Εκκλησία ούτε έχει ζητήσει ούτε έλαβε την αυτοκεφαλία», δήλωσε η Σύνοδος και υπογράμμισε ότι «η λεγόμενη αυτοκεφαλία παρασχέθηκε από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως όχι στην κανονική Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, την μεγαλύτερη θρησκευτική οργάνωση της Ουκρανίας, <…> αλλά σε μια ομάδα των σχισματικών, οι οποίοι αποσχίστηκαν και συνεχίζουν τις εχθρικές τους ενέργειες εναντίον της».
«Ακριβώς αυτά τα άτομα που δεν έχουν χειροτονηθεί νόμιμα και δεν έχουν την ευλογία της ιερότητας και άλλους ομοϊδεάτες τους χρησιμοποίησε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως για να δημιουργήσει την «αυτοκέφαλη εκκλησία» αντίθετα στους κανόνες. Και με αυτή μάλιστα την σχισματική και άνευ ευλογία δομή ο Μακαριώτατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρος ήρθε σε επαφή», τόνισαν στην ειδική δήλωση της Ιεράς Συνόδου.
Έγινε «η διαστρέβλωση της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, η οποία εκδηλώθηκε με την υλοποίηση του σεναρίου της λεγόμενης ουκρανικής αυτοκεφαλίας».
«Όπως είναι γνωστό, το γεγονός που ο Μακαριώτατος Πατριάρχης κ.κ Θεόδωρος αναγνώρισε την σχισματική ομάδα της Ουκρανίας, προκάλεσε αντίδραση μεταξύ άλλων, και μέσα στην ίδια την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλεξανδρείας. Πολλοί κληρικοί της δημοσίως τάχτηκαν υπέρ του Προκαθήμενου της Ουκρανικής Εκκλησίας, δήλωσαν ότι διαφωνούν με την προφανώς παράνομη απόφαση του Προκαθήμενου τους και δεν θέλησαν να παραμείνουν στην κανονική δικαιοδοσία εκείνου που ακολούθησε το δρόμο του σχίσματος.
Κατά τη διάρκεια των δύο χρόνων η Ρωσική Εκκλησία δεν απαντούσε στα αιτήματα των κληρικών Αφρικής, ενώ περίμενε υπομονετικά ότι ο Μακαριώτατος Πατριάρχης κ.κ. Θεόδωρος θα αλλάξει την απόφασή του. Εκείνο το διάστημα όμως ο Μακαριώτατος δεν περιορίστηκε μόνο με την μνημόνευση του επικεφαλής της ουκρανικής σχισματικής ομάδας, αλλά και άρχισε την ευχαριστιακή κοινωνία με αυτόν και άλλους «Αρχιερείς» αυτής της ομάδας. Αυτά τα θλιβερά γεγονότα έπεισαν την Διαρκή Ιερά Σύνοδο της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας ότι υφίσταται ανάγκη να απαντήσει στα αιτήματα που παρέλαβε και υπό αυτές τις αποκλειστικές συνθήκες να συστήσει το Πατριαρχικό Εξαρχάτο της Αφρικής», δήλωσε η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Εκκλησίας.
Αυτή η απόφαση «ουδόλως αποτελεί απαίτηση στο κανονικό έδαφος του Παλαίφατου Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, αποσκοπεί όμως μόνο στην παροχή κανονικής προστασίας σε όσους ορθόδοξους κληρικούς της Αφρικής δεν επιθυμούν να συμμετέχουν στην παράνομη νομιμοποίηση του σχίσματος στην Ουκρανία».
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος κάλεσε «τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας κ.κ. Θεόδωρο Β’ και τους Αρχιερείς της Αγίας Εκκλησίας της Αλεξανδρείας να αρνηθούν την στήριξη του ουκρανικού σχίσματος και να επιστρέψουν στον κανονικό δρόμο για να διατηρηθεί η ενότητα της Ορθοδοξίας».
***
Την 27η Ιουλίου 2023 ο Αγιώτατος Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας κ.κ. Κύριλλος μίλησε στην συνεδρίαση Ολομέλειας της Β’ Συνόδου Ρωσία – Αφρική στην Αγία Πετρούπολη.
Στην εισήγησή του ο Αγιώτατος τόνισε ότι παρά την μακρινή γεωγραφική τοποθεσία οι λαοί της Ρωσίας και των χωρών της Αφρικής από παλιά έχουν καλές σχέσεις.
«Η Ρωσία ποτέ δεν έβλεπε την Αφρικανική ήπειρο ως τόπο για κέρδη ή ως στόχο αποικιοκρατίας, ουδέποτε δεν έχει μιλήσει με τους λαούς της Αφρικής από τη θέση ισχύος και υπεροχής. Σε δύσκολες ιστορικές στιγμές πάντα προσπαθούσαμε να εκδηλώσουμε αλληλεγγύη και στήριξη.», είπε ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Ο Αγιώτατος Πατριάρχης κ.κ. Κύριλλος μίλησε για την ιστορική παρουσία της Ρωσικής Εκκλησίας στην Αφρική:
«Την ίδια στιγμή η παρουσία της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στο έδαφος της Αφρικής δεν είναι κάποια πρωτοφανής καινοτομία. Ρωσικές ενορίες άρχισαν να εμφανίζονται στην ήπειρο ήδη από τον 19ο και στις αρχές του 20ού αι.
Ενδεικτικά στην Αβησσυνία το 1889 και το 1896 ανεγέρθηκαν οι ρωσικοί ναοί. Η μόνιμη ενορία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αίγυπτο δημιουργήθηκε το 1914. Μετά την επανάσταση στη Ρωσία και εξαιτίας της ροής προσφύγων από τη χώρα μας άρχισαν να ιδρύονται ολοένα και περισσότερες ενορίες στην Αφρική: το 1920 εγκαινιάσθηκε ναός στη Τυνησία, το 1922 δημιουργήθηκε ενορία στην Αλγερία, το 1927 δημιουργήθηκαν ρωσικές ορθόδοξες ενορίες στο Μαρόκο. Το 1998 είχα την ευκαιρία να εγκαινιάσω τον πρώτο ρωσικό ιερό ναό στη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής
Όντας πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας και μετά ως Πατριάρχης την περίοδο 1971 – 2016 επισκέφτηκα 18 χώρες στην Αφρικανική ήπειρο, στα βόρεια, στα νότια, στα ανατολικά, στα δυτικά και στο κέντρο της ηπείρου. Την πιο σημαντική θεωρώ την συνάντηση που είχα με τον κύριο Νέλσον Μαντέλα στο σπίτι του στο Σουέτο τον Νοέμβριο 1990. <….>
Προς μεγάλη μας λύπη το 2019 ο Προκαθήμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλεξανδρείας Μακαριώτατος Πατριάρχης κ.κ. Θεόδωρος υπό εξωτερική πίεση αποφάσισε να αναγνωρίσει τη σχισματική ομάδα στην Ουκρανία. Αυτές οι θλιβερές περιστάσεις, θα επαναλάβω, ώθησαν τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία στη δημιουργία τον Δεκέμβριο του 2021 της Πατριαρχικής Εξαρχίας Αφρικής. Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, συρόμενος πίσω από το άρμα συγκεκριμένων δυτικών δυνάμεων, προχώρησε στο να δημιουργήσει ένα νέο σχίσμα εντός Ορθοδοξίας και έπρεπε να αντιδράσουμε σε αυτή την ενέργεια. Έτσι, αποφασίσαμε την οργάνωση της Εξαρχίας στην αφρικανική Ήπειρο. Το ποίμνιό μας περιλαμβάνει όχι μόνον Ρώσους, οι οποίοι κατοικούν στην Αφρική, αλλά και τοπικό πληθυσμό, οι οποίοι πρεσβεύουν την Ορθοδοξία και σήμερα ανήκουν στην Εκκλησία μας
Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο το Πατριαρχικό Εξαρχάτο της Αφρικής δημιούργησε άνω των 200 ενοριών σε 25 αφρικανικές χώρες. Εκτός της ανάπτυξης του λατρευτικού βίου, επιτεύχθηκε η έναρξη πολλών ανθρωπιστικών και εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών, ειδικότερα όσον αφορά τη μετάφραση βιβλίων στις τοπικές γλώσσες και πολλά άλλα. Η ίδρυση και η δυναμική δραστηριότητα της Εξαρχίας προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία από τους Αφρικανούς.».
«Πολλοί εκτιμούν ότι είμαστε μια Εκκλησία, η οποία διαφυλάττει επιμελώς την αποστολική διαδοχή στη διδασκαλία, τα Μυστήρια και την πνευματική εμπειρία, μια Εκκλησία, η οποία δεν αλλοιώνει τις εντεταλμένες από τον Θεό ηθικούς κανόνες προς όφελος των ιδεολογικών τάσεων της μόδας».
***
Την 11η Οκτωβρίου 2023 η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας έκρινε την κατάσταση πραγμάτων στο Πατριαρχικό Εξαρχάτο της Αφρικής (τόμος πρακτικών υπ’αριθμ. 93).
Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος αφού παρέλαβε την αναφορά του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη Κλιν κ. Λεωνίδα προς τον Αγιώτατο Πατριάρχη κ.κ. Κύριλλο, στην οποία εξέθεσε τους λόγους που τον εμποδίζουν να εκτελεί τα καθήκοντά του ως Πατριαρχικού Εξάρχου της Αφρικής, αποφάσισε να απαλλαγεί τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Λεωνίδα από τα καθήκοντα αυτά με ευχαρίστηση για τους κόπους του και να τον διατηρήσει ως προσωρινό διαχειριστή στην Εκκλησιαστική Επαρχία Ερεβάν και Αρμενίας.
Εκτελών καθήκοντα του Πατριαρχικού Εξάρχου της Αφρικής τοποθετήθηκε ο Επίσκοπος Ζαράισκ κ.κ. Κωνσταντίνος.
Την 16η Φεβρουαρίου 2024 η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Πατριαρχείας της Αλεξάνδρειας απεφάσισε «περί καθαιρέσεως από του υψηλού υπουργήματος της Αρχιερωσύνης» του ασκούντος χρέη Πατριαρχικού Εξάρχου της Αφρικής, πρώην Επισκόπου Ζαράϊσκι Κωνσταντίνου. Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην συνεδρία της 12ης Μαρτίου απεφάσισε να θεωρεί την εν λόγω απόφαση «άκυρη και μηδαμινή», καθώς και ενέκρινε τον Επίσκοπο Κωνσταντίνο στο αξίωμα του Πατριαρχικού Εξάρχου της Αφρικής (πρακτικά υπ’αριθμ. 30).
