Θρησκευτικό στοιχείο της ανάπτυξης των αφρικανικών κρατών στον κόσμο που αλλάζει δυναμικά

Την 28^η Ιουλίου 2023 στο Οικονομικό και Ανθρωπιστικό Φόρουμ Ρωσία – Αφρική στο πλαίσιο της Β’ Συνόδου Κορυφής Ρωσία – Αφρική στην Αγία Πετρούπολη έγινε η συνεδρία του Πατριαρχικού Εξαρχάτου της Αφρικής «Θρησκευτικό στοιχείο της ανάπτυξης των αφρικανικών κρατών στον κόσμο που αλλάζει δυναμικά».

Ο Πατριαρχικός Έξαρχος της Αφρικής Μητροπολίτης Κλιν κ.κ. Λεωνίδας έκανε την εισήγηση στο πάνελ.

1. Η θρησκεία παίζει στην Αφρική πολύ μεγαλύτερο ρόλο σε σύγκριση με άλλα μέρη του κόσμου, επειδή οι Αφρικανοί είναι οι πιο θρήσκοι άνθρωποι στον πλανήτη. Ανάμεσά τους ελάχιστοι είναι άθεοι, ενώ ο αριθμός των πιστών στις περισσότερες αφρικανικές χώρες πλησιάζει στα 100% (αποτελέσματα της κοινωνιολογικής έρευνας, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό The Telegraph https://nonews.co/directory/lists/countries/relgiousness). Εκεί η σημασία και η επίδραση της θρησκείας σε όσα συμβαίνουν στην κοινωνία και, μεταξύ άλλων, στην πολιτική ανάπτυξη της κοινωνίας, διατηρούνται σε πολύ υψηλό επίπεδο. Συνεπώς η ίδια η θρησκεία μπορεί να αποτελέσει βάση για εδραίωση μακροχρόνιων και εκ βάθρων σχέσεων με την Αφρική.

2. Οι περισσότεροι Αφρικανοί είναι χριστιανοί. Και μάλιστα οι κάτοικοι της ηπείρου σχεδόν πρώτοι στον πλανήτη επέλεξαν αυτή την κοσμοαντίληψη. Ο ίδιος ο Χριστός με την Υπεραγία Θεοτόκο επισκέφτηκαν την Αίγυπτο και έπειτα ο Απόστολος Μάρκος ίδρυσε εκεί την μεγάλη Εκκλησία, η Αιθιωπία ήταν από τις πρώτες χώρες όπου ο χριστιανισμός έγινε θρησκεία στο επίπεδο του κράτους. Η ιστορία γνωρίζει σημαντικές και δοξασμένες Εκκλησίες της Βόρειας Αφρικής και της Νουβίας. Η κληρονομιά τους ακόμα ζει και τρέφει εμάς, τους σύγχρονους χριστιανούς. Αν μάλιστα μιλάμε για την Αίγυπτο και την Αιθιωπία και θα προσθέσουμε και την Ερυθραία, οφείλουμε να πούμε ότι εκεί οι αυθεντικές αφρικανικές Εκκλησίες ανθίζουν και σήμερα.

3. Ξεχωριστός παράγοντας που διαμόρφωσε το θρησκευτικό φάσμα της Αφρικής, έγινε η εμφάνιση του καθολικισμού και προτεσταντισμού στην ήπειρο, οι οποίοι ως δυτικές εκδοχές του χριστιανισμού έφτασαν μαζί με τους αποικιοκράτες. Αργότερα στην Αφρική εμφανίστηκαν πολλές ομάδες, οι οποίες απομακρύνθηκαν από τις εκκλησίες δυτικής κατεύθυνσης και δημιούργησαν τα δικά τους δόγματα, όπου συνένωσαν στοιχεία του χριστιανισμού και τοπικές παραδόσεις. Με τον τρόπο αυτό αντικατοπτρίζεται η τάση των Αφρικανών στην αναζήτηση δυνατότητας να κηρύσσουν την πίστη του Χριστού χωρίς να έχουν κάποια σχέση με τις Εκκλησίες, που αμαύρωσαν το όνομά τους με συμμετοχή στην πώληση σκλάβων, την στήριξη των αποικιοκρατών, καθώς και στις διαφυλετικές συγκρούσεις, όπως είναι για παράδειγμα η γενοκτονία στην Ρουάντα. Τα τελευταία χρόνια η απογοήτευση των Αφρικανών με τις δυτικές Εκκλησίες αυξήθηκε λόγω της πορείας τους προς άρνηση του βιβλικού ηθικού δόγματος χάρη στην ομοφυλοφιλία, τους τρανσζέντερ, τον φεμινισμό κ.ά.

4. Η εμφάνιση του Πατριαρχικού Εξαρχάτου της Αφρικής της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας προκάλεσε κύμα ενδιαφέροντος εκ μέρους των κατοίκων πολλών χωρών της ηπείρου. Η Ορθοδοξία από άνω περιγραφόμενα προβλήματα των δυτικών Εκκλησιών, όντας ταυτόχρονα μια αρχική, αυθεντική Εκκλησία του Χριστού.

5. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλεξανδρείας έχει παλαιά ιστορία παρουσίας στην ήπειρο, όμως σχεδόν πάντα ασχολούνταν αποκλειστικά στην διαποίμανση του ελληνικού πληθυσμού των αφρικανικών χωρών. Μόλις τον 20ό αι. άρχισε κάποια ανάπτυξή της λόγω της απορρόφησης των αφρικανικών μη κανονικών ομάδων που ήδη σχετίζονταν τον εαυτό τους με την ορθοδοξία. Παρότι που είχε κάποια επιτυχία, εν γένει η Εκκλησία της Αλεξανδρείας δεν επαλήθευσε τις προσδοκίες των Αφρικανών και απογοήτευσε αρκετούς από αυτούς, αφού είχε συγκεντρωθεί στην διάδοση του λεγόμενου ελληνισμού και του φιλελληνισμού χωρίς να λαμβάνει υπόψη την αυθεντικότητα του πολιτισμού των αφρικανικών χωρών στο ποιμαντικό έργο της.

6. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει μακρόχρονη ιστορία της παρουσίας στο έδαφος της Αφρικής. ¨Όπως τόνισε ο Αγιώτατος κ.κ. Κύριλλος στην εισήγησή του, οι πρώτοι προσωρινοί ναοί ανεγέρθηκαν στην Αβησσυνία, η μόνιμη ενορία της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αίγυπτο δημιουργήθηκε το 1914 και το 1920 εγκαινιάσθηκαν ναοί στη Τυνησία, στην Αλγερία και στο Μαρόκο. Από τα μέσα του 20ού αι. η Εκκλησία μας προσπαθούσε να έχει την παρουσία της στην Αφρική μέσω συνεργασίας με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλεξανδρείας, κάτι που έγινε αδύνατο, εφόσον ο Πατριάρχης της Αλεξανδρείας υπό την πίεση των αντιρωσικών εξωτερικών δυνάμεων αναγνώρισε το ουκρανικό σχίσμα και ξεκίνησε την επικοινωνία μαζί του.

7. Παρατηρούμε ένα μοναδικό ιστορικό γεγονός της απότομης αύξησης του αριθμού όσων ακολουθούν την ρωσική Ορθοδοξία στην Μαύρη Ήπειρο. Μόλις σε ενάμιση χρόνο της παρουσίας του Πατριαρχικού Εξαρχάτου της Αφρικής ο αριθμός των αφρικανικών ενοριών της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας αυξήθηκε από πέντε έως διακόσιες, ενώ ο αριθμός των χωρών, όπου λειτουργούν οι ενορίες τούτες, αυξήθηκε από τέσσερις έως είκοσι πέντε. Η πλειοψηφία των ιερέων και των πιστών αποτελούν οι Αφρικανοί. Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί και ήδη γίνεται γέφυρα που ενώνει τις χώρες και τους λαούς μας και ανακαλύπτει τον καλύτερο εαυτό μας.

Ταυτόχρονα η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία αντιτίθεται στις μεθόδους του λεγόμενου προσηλυτισμού και επεκτατισμού. Ανοίγει τις πόρτες της σε όσους επιθυμούν την πνευματική ανανέωση στο πλαίσιο της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Ταυτόχρονα είναι διαθέσιμη προς συνεργασία με άλλα δόγματα και θρησκευτικές ομάδες. Έχουμε μια ευρεία ατζέντα για συνεργασία, είναι η προστασία των παραδοσιακών βάσεων της ανθρώπινης ζωής, της ηθικής και του ήθους, η εδραίωση θρησκευτικών ελευθεριών, η διατήρηση της ειρήνης, η ανθρωπιστική δράση. Έχουμε ενεργή συνεργασία με την Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία και με την Εκκλησία της Αιθιοπίας, με μια σειρά από μουσουλμανικές ενότητες, με εκπροσώπους από καθολικές και προτεστάντικες ενότητες, με διαθρησκευτικά και διαχριστιανικά συμβούλια πολλών χωρών. Είμαστε πεπεισμένοι ότι θα είναι χρήσιμη και η εμπειρία της διαθρησκευτικής επικοινωνίας με μουσουλμάνους και εκπροσώπους άλλων θρησκειών της Ρωσίας και άλλων χωρών της κανονικής μας ευθύνης, και θα ήθελα να χαιρετήσω τον αξιότιμο μούφτη Αλμπίρ Κργκάνοβ, επικεφαλής της Πνευματικής Συνέλευσης Μουσουλμάνων της Ρωσίας, ο οποίος επίσης θα κάνει μια εισήγηση επί του θέματυος.

8. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πολιτική ζωή της Αφρικής δεν είναι τα πάντα ρόδινα. Υπάρχουν συγκρούσεις, για την υποδαύλιση των οποίων ουκ ολίγες φορές χρησιμοποιείται και ο θρησκευτικός παράγοντας. Δυστυχώς γίνονται διωγμοί των χριστιανών σε μια σειρά από τις χώρες της Αφρικής. Η ειρήνη είναι αυτή που έχουν ανάγκη πολλές χώρες και πολλά έθνη, μεταξύ άλλων και στην Αφρικανική ήπειρο και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έρχεται στην Αφρική με μήνυμα της ειρήνης, της καλής γειτνίασης και της αλληλοκατανόησης.

Πατριαρχικός Έξαρχος Αφρικής